Üzerlik

İlk fotoğrafta nazar için üzerlik tohumlarından dizilen bir duvar süsü görüyorsunuz. Nedir üzerlik?

📍

Mezopotamya çivi yazılı kaynaklarında Sümerce zag.ah.lı veya zag.hı.lı ve Akadca sahlu olan üzerlik Hititçede zahheli olarak adlandırılmış ve tohumu ilaç yapımında kullanılmış, ayrıca dinsel törenlerde yemekler ile birlikte adak olarak tanrıya sunulmuş.

📍

Üzerlik isminin Üz (Göktürkçe' de sağır anlamına gelir) ve Erlik (mitolojik Türk Kötülük Tanrısı) kelimelerinin birleşerek türemiş olma olasılığı yüksektir.

📍

Sıcak yerlerde yetişen üzerlik, bizim ülkemizde Orta, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da karşımıza çıkar. Çiçekli hali (2. Foto) pek güzeldir ama tohumlarının (3. Foto) geleneksel tıpta da modern tıpta da kabul edildiği şekilde sayısız faydası var. Bunları bildirme ve önerme yetkinliğinde değilim elbette ama modern tıp araştırmalarının tohumların yanması ile ortaya çıkan dumanın alg, bakteri, parazit ve küflerin gelişimini engellediğini ortaya koyduğunu da söylemek isterim. Yani eskiler boşuna nazar için kullanmamışlar bunu.

Anadolu’da yılandan korunmak için de duvara asılır. Halk arasında “Yılan bir gecede yüz eve gelir, üzerlikli eve gelmez” denir.

📍

Eski Mısır’da bu otun dumanının insanın üçüncü gözünü açtığına inanılıyordu. Yani isterseniz tütsü olarak da kullanabilirsiniz. Anadolu’da her yörede çeşitli manilerle üzerlik tütsüsü yakılır. Örneğin Gaziantep’te “Üzerliksen havasan / yetmiş iki derde devasın / Gelmiş gelecek belayı savasın” denir.

📍

Söylemeyi unuttum bir de tohumlarından “Türk kırmızısı” adı verilen renk elde edilir ve dokumacılıkta kullanılır.

📍

Hakkında yapılan çok sayıda araştırma var. Her seferinde de yeni kullanım alanları ortaya çıkıyor. Bilenler hatırladığına, bilmeyenler tanıştığına göre evinizden eksik etmeyin derim.